Լսողական վերլուծիչ

1․ Ինչ նշանակություն ունի լսողությունը մարդու կյանքում։

Լսողության շնորհիվ մարդը կարողանում է լսել արտաքին միջավայրից ստացող ձայները և կողմնորոշվում նրանցում։ կարողանում է տեղեկատվությունը ստանալ ընկալել խոսքը և հաղորդակցվել։

2․Ինչպես են ձայնային տատանումները հասնում լսողական ընկալիչներին։

Ականջախեցին ձայնային ալիքը արտաքին լսողական խողովակով թմբկաթաղանթին որը տատանվելով այն հաղորդում է միջին ականջի ոսկրիկներին որոնց միջոցով ել օվալաձև թաղանթին։ Օվալաձև թաղանթը տատանվելով առաջացնում է ներքին ականջի խխունջի հեղուկի տատանում որը գրգռում է ընկալիչները։

3․ԻՆչ մասերից է կազմված ականջը

Ականջը կազմված է արտաքին ՝ ականջախեցի և արտաքին լսողական անցուղի, նեքին՝ մուրճիկ սալ ,ասպանդակ

ներքին՝ գալարուն խողովակներ խխունջ։

4․ Լսողական վերլուծիչի կենտրոնական բաժինը գտնվում է մեծ կիսագնդերի քունքային հատվածում։

Վերաբերական բառեր

Վերաբերականները խմբավորե՛լ ըստ տեսակների։

Դժբախտաբար,  անկասկած, արդարև, անշուշտ, միայն, ահավասիկ, ի դեպ,
անպատճառ, ահա,անպայման, իսկապես, իրոք, հիրավի, ո՛չ, չէ՛, գուցե, երևի,
իմիջիայլոց, թերևս, կարծեմ, կարծես, միգուցե, այնուամենայնիվ, մի՞թե, արդյոք,
երանի, ցավոք, նույնիսկ, մանավանդ, մինչև իսկ, գեթ, լոկ, գոնե, կարծես թե,
սոսկ, միայն թե, անկասկած, հապա, մի, համենայն դեպս, այսուհանդերձ։

հաստատական-անկասկած, արդարև, անշուշտ, անպատճառ, անպայման, իսկապես, իրոք, հիրավի, անկասկած,
գնահատողական-դժբախտաբար, ցավոք
ժխտական- ո՛չ, չէ՛,
սաստկական-նույնիսկ, մանավանդ, մինչև իսկ,
երկբայական- գուցե, երևի, թերևս, կարծեմ, կարծես, միգուցե, արդյոք, կարծես թե,
սահմանափակման-միայն, մի՞թե, գեթ, լոկ, գոնե, սոսկ, միայն թե
կամային-հապա, մի
զիջական-ի դեպ, իմիջիայլոց, այնուամենայնիվ, համենայն դեպս, այսուհանդերձ
ցուցական-ահավասիկ, ահա

զգացական-երանի,

2. Կազմել նախադասություններ` գործածելով անկասկած, նույնիսկ, այնուամենայնիվ, կարծես թե, ցավոք, իրոք, մանավանդ, միմիայն վերաբերականները:

Մրցույթի հաղթողը, անկասկած, լավագույն ընկերս էր։
Նույնիսկ հայտնի գիտնականը չկարողացավ լուծել այդ խնդիրը։
Այնուամենայնիվ, լավ կլիներ, որ մեկնեինք հանգստանալու։
Կարծես թե իմ խոսքերի մեջ ինչ-որ բան նրան դուր չեկավ։
Ցավոք, նա չկարողացավ գրավել առաջին տեղը։
Ասածներիդ մեջ իրոք ճշմարտություն կա։
Ձեզ կհետաքրքրի այս գիրքը, մանավանդ եթե տանը փոքր երեխաներ ունեք։
Միմիայն մայրը գիտեր որդու գաղտնիքը։

3.Բառաշարքում գտնել իմաստով իրար մոտ վերաբերականները:

Իհարկե, անկասկած, ասես, լոկ, դժբախտաբար, իրավամբ, հիրավի, միայն, տարաբախտաբար, անշուշտ, անտարակույս, կարծես:

Իհարկե-անկասկած-անշուշտ-անտարակույս

հիրավի-իրավամբ

դժբախտաբար-տարաբախտաբար

լոկ-միայն

ասես-կարծես

Թեմա՝ Հանրահաշվական կոտորակներ

Հարցեր և առաջադրանքներ
1.Գրեք հանրահաշվական կոտորակներիի օրինակներ։
A+b/5, k+h/b+Y,
2.Գրեք  անկրճատելի, անկանոն, կանոնավոր կոտորակների օրինակներ։

2/3, 3/3, 1/3
3.Գրեք այնպիսի հանրահաշվական կոտորակ, որն հնարավոր լինի կրճատել։
3a/3,
4.Գրեք այնպիսի հանրահաշվական կոտորակ, որը հնարավոր չլինի կրճատել։
5d/6
5.Կազմեք այնպիսի հանրահաշվական կոտորակ, որն կրճատվի
ա) 2-ով 4a/2
բ) a-ով a^2/a
գ) ab-ով 2ab/ab
դ) 2a^3b-ով2a^3b/

6.Կոտորկաները դարձրեք 36x^2 հայտարարով․

7.Կոտորկաները դարձրեք 20x^2y հայտարարով․



8.Կոտորկաները դարձրեք նույն հայտարարով․


9.Կոտորկաները դարձրեք նույն հայտարարով



10. Կրճատեք կոտորակը

Պարապմունք 20.

Թեմա՝ Ուղղանկյունանիստ, խորանարդ

Ուղիղ զուգահեռանիստը, որի հիմքերը  ուղղանկյուններ են, կոչվում է ուղղանկյունանիստ:

Նրա մակերևույթը բաղկացած է 6 ուղղանկյուններից, որոնք կոչվում են ուղղանկյունանիստի նիստեր:
Նիստերի գագաթները կոչվում են ուղղանկյունանիստի գագաթներ, իսկ կողմերը՝ կողեր:
Երկու նիստեր կոչվում են հանդիպակաց, եթե նրանք չունեն ընդհանուր կող:
Յուրաքանչյուր երկու հանդիպակաց նիստեր հավասար են:
Հանդիպակաց նիստերից երկուսը կոչվում են հիմքեր, իսկ մյուս նիստերը՝ կողմնային նիստեր:

Ուղղանկյունանիստն ունի 6 նիստ (երկու հիմք և չորս կողմնային նիստ), 12 կող և 8 գագաթ:
Ընդհանուր գագաթ ունեցող կողերը կոչվում են ուղղանկյունանիստի չափումներ՝ բարձրություն և լայնություն, երկարություն, տես նկարը․

Ուղղանկյունանիստի եթե բոլոր նիստերը իրար հավասար 6 քառակուսիներ են, կոչվում  է խորանարդ։

Հարցեր և առաջադրանքներ

1.Ո՞ր մարմինն է կոչվում ուղղանկյունանիստ։
Ուղիղ զուգահեռանիստը, որի հիմքերը  ուղղանկյուններ են, կոչվում է ուղղանկյունանիստ:
2.GEOGEBRA ծրագրով գծիր ուղղանկյունանիստ։

3.Ի՞նչ երկրաչափական պատկերներից է կազմված ուղղանկյունանիստը։
Ուղանկյունից

4.Ո՞ր մարմինն է կոչվում խորանարդ։
Ուղղանկյունանիստի եթե բոլոր նիստերը իրար հավասար 6 քառակուսիներ են, կոչվում  է խորանարդ։

5.GEOGEBRA ծրագրով գծիր խորանարդ։

6.Որո՞նք են ուղղանկյունանիստի չափումները, գծագրով ցույց տուր։

Ընդհանուր գագաթ ունեցող կողերը կոչվում են ուղղանկյունանիստի չափումներ՝ բարձրություն և լայնություն, երկարություն, տես նկարը․

7.Թվարկեք մի քանի առարկա, որոնք ուղղանկյունանիստի ձև ունեն։
Պահարան, Մահճակալ և այլն:

8.Քանի՞ նիստ ունի ուղղանկյունանիստը, խորանարդը։
6

9.Քանի՞ կող ունի ուղղանկյունանիստը, խորանարդը։
12

10.Քանի՞ գագաթ ունի ուղղանկյունանիստը, խորանարդը։
8

11.Ուղղանկյունանիստի չափումներն են՝ 5 սմ, 6 սմ, 4 սմ։ Գտե՛ք նրա լրիվ մակերույթի  մակերեսը։ Հուշում․  բոլոր նիստերի մակերեսների գումարը հանդիսանում է ուղղանկյունանիստի  լրիվ մակերույթի  մակերես։
12

12.Ուղղանկյունանիստի լայնությունը 21 սմ է, երկարությունը՝ 2 սմ-ով ավելի լայնությունից, իսկ բարձրությունը՝ երկարությունից 1 սմ-ով պակաս։ Գտե՛ք ուղղանկյունանիստի լրիվ մակերևույթի մակերեսը։
2948

13.Ունենք երկու ուղղանկյունանիստ, որոնցից մեկի չափումներն են՝ 3 սմ, 1 սմ, 6 սմ, մյուսինը՝ 2 սմ, 5 սմ, 4 սմ։ Ո՞ր ուղղանկյունանիստի լրիվ մակերևույթի մակերեսն է ավելի մեծ։
2 սմ, 5 սմ, 4 սմ Ավելի մեծ է

14.Ունենք 2սմ կող ունեցող մի խորանարդ։ Գտե՛ք նրա լրիվ մակերույթի  մակերեսը։
24

15.Խորանարդիկի կողի երկարությունը 1 սմ է։ Գտե՛ք նշված մարմնի լրիվ  մակերևույթի մակերեսը։
78

Պարապմունք 22.

Թեմա՝ Հանրահաշվական կոտորակներ

Հանրահաշվական կոտորակ կոչվում է A/B տեսքի արտահայտությունը, որտեղ A-ն որևէ բազմանդամ է, իսկ B-ն՝ ոչ զրոյական բազմանդամ:
Հիշեցում․ Բազմանդամ կոչվում է  միանդամների գումարը։

Բերենք մի քանի հանրահաշվական կոտորակների օրինակներ․
x/4
(a+b)/a
-5/(a+b+c+d) 
(a+b)/(a-b)

Հանրահաշվական կոտորակները օժտված են մի քանի հատկություններով․

Այսինքն.
I հատկություն
հանրահաշվական կոտորակի հայտարարի մեկը կարել է անտեսել։
Տես օրինակը․ (a+b)/1=a+b

II հատկություն․
հանրահաշվական կոտորակը չի փոխվում, երբ համարիչը և հայտարարը բազմապատկում ենք ոչ զրոյական նույն բազմանդամով։
Տես օրինակը․
(a+b)/(a-b)=(a+b)(d+2)/(a-b)(d+2)

III հատկություն․
հանրահաշվական կոտորակի առջևում դրված մինուս նշանը կարելի է տեղաշարժել համարիչ կամ հայտարար։
Տես օրինակը․
-(a+b)/(c+d)=(a+b)/-(c+d)

Հարցեր և առաջադրանքներ

1.Ի՞նչ է բազմանդամը, բերեք օրինակներ։
Բազմանդամը դա միանդամների գումարն է: Օրինակ a+b

2.Ի՞նչ է հանրահաշվական կոտորակը, բերեք օրինակներ։
Հանրահաշվական կոտորակ կոչվում է A/B տեսքի արտահայտությունը, որտեղ A-ն որևէ բազմանդամ է, իսկ B-ն՝ ոչ զրոյական բազմանդամ (a+b)/gh+fg

3.Հանրահաշվական կոտորակները ի՞նչ հատկությամբ են օժտված, օրինակներով ցույց տվեք։

I հատկություն
հանրահաշվական կոտորակի հայտարարի մեկը կարել է անտեսել։
Տես օրինակը․ (a+b)/1=a+b

II հատկություն․
հանրահաշվական կոտորակը չի փոխվում, երբ համարիչը և հայտարարը բազմապատկում ենք ոչ զրոյական նույն բազմանդամով։
Տես օրինակը․
(a+b)/(a-b)=(a+b)(d+2)/(a-b)(d+2)

III հատկություն․
հանրահաշվական կոտորակի առջևում դրված մինուս նշանը կարելի է տեղաշարժել համարիչ կամ հայտարար։
Տես օրինակը․
-(a+b)/(c+d)=(a+b)/-(c+d)

4.Կրճատեք կոտորակները․

Ա)1/2 Բ)2/3 Գ)3/14 Դ)64/231

5.Օգտագործելով հանրահաշվական կոտորակի հատկությունը, գրեք կոտորակը բազմանդամի տեսքով․

Ա)x-1 Բ)3x+y Գ)x^2+3xy-y^2

6.Կոտորակները բերեք ընդհանուր հայտարարի․

ա)10/15, 12/15
բ)21/28, 24/28
գ)8/9, -5/9
դ)28/35, -15/35
ե)12/18, 15/18
զ)13/14, 12/14
է)7/9, -15/9
ը)2/10, -3/10
թ)9/30, 8/30

7.Կրճատեք կոտորակները․

ա)(x + y) / 2ax
բ)1
գ)2/5

8.Կրճատեք կոտորակները․

ա)(x + y) / 2
բ)(a + b) / 2a
գ)(m – n) / 2mn

Սեբիայի մշակույթ

Սերբիայի մշակույթ

Դաստիրակություն

1․Շարունակի՛ր հետևյալ մտքերը: Աշխատի՛ր քո ձևակերպումները և իմ հարցադրումները վերածել տրամաբանական հաջորդականություն ունեցող տեքստի: Տեքստը պետք է ունենա սկիզբ, ընթացք և ավարտ: Փորձի՛ր տեքստային ձևակերպումդ հետաքրքիր և յուրահատուկ դարձնել:

• Ի՞նչ եմ հասկանում «դաստիարակություն» ասելով
  <<դաստիրակություն>> ասելով հասկանում եմ բոլորի կողմից հարգված մարդ:
• Դաստիարակված եմ համարում այն մարդուն, ով իրան կարողանում է դաստիրակված պահել:
• Ես փորձում եմ լինել դաստիարակված, որովհետև դա կարող է իմ կյանքը փոխել դեպի լավ:
• Դաստիարակված մարդը չպետք է անել իչ որ ուզի:
• Երբեմն ես անում եմ այն, ինչ դաստիարակված մարդը չպետք է անի և հետո ափսոսում եմ:
• Դաստիարակված լինելը կարևոր է, որովհետև մեք կկարողանաք մեզ ճիշտ դրսեվորել։
• Դաստիարակության գործում մեծ դեր ունի (ունեն) կարգն ու կանոնը։
• Ուզում եմ ստանալ այնպիսի դաստիարակություն, որ իմ կյանքից կփոշմանեմ։
• Դաստիարակված լինելու չափանիշներն են լսել մարդուն երբ նա խոսում է, խոսելուց նաել խոսակցիտ դեմքին և այլն։
• Դաստիարակությունը չի կարող սահմանափակվել ընտանիքով, որովհետև ինչքան շատ դաստիրակություն ունի մարդը այդքան իրեն լավ։
• Սիրում եմ դաստիարակված մարդկանց, որովհետև կարող եմ օրինակ վերցնել իրանցից։
• Դաստիարակված լինել չի նշանակում միայն կրթված լինել։

2. Տեքստիդ համար դիպուկ և գրավիչ վերնագի՛ր ընտրիր:

Դաստիրակություն

«Դաստիարակություն» ասելով
<<դաստիրակություն>> ասելով հասկանում եմ բոլորի կողմից հարգված մարդ: Դաստիարակված եմ համարում այն մարդուն, ով իրան կարողանում է դաստիրակված պահել:
Ես փորձում եմ լինել դաստիարակված, որովհետև դա կարող է իմ կյանքը փոխել դեպի լավ:Դաստիարակված մարդը չպետք է անել իչ որ ուզի:Երբեմն ես անում եմ այն, ինչ դաստիարակված մարդը չպետք է անի և հետո ափսոսում եմ:Դաստիարակված լինելը կարևոր է, որովհետև մեք կկարողանաք մեզ ճիշտ դրսեվորել։ Դաստիարակության գործում մեծ դեր ունի (ունեն) կարգն ու կանոնը։ Ուզում եմ ստանալ այնպիսի դաստիարակություն, որ իմ կյանքից կփոշմանեմ։ Դաստիարակված լինելու չափանիշներն են լսել մարդուն երբ նա խոսում է, խոսելուց նաել խոսակցիտ դեմքին և այլն։ Դաստիարակությունը չի կարող սահմանափակվել ընտանիքով, որովհետև ինչքան շատ դաստիրակություն ունի մարդը այդքան իրեն լավ։ Սիրում եմ դաստիարակված մարդկանց, որովհետև կարող եմ օրինակ վերցնել իրանցից։ Դաստիարակված լինել չի նշանակում միայն կրթված լինել։

Ըտանիք ազգ մշակույթ

Ես մտածում եմ որ ընտանիքը ամենակաչևոր բան է քանի որ այտեղ բնակուվում են ձեր հարազատերը։ Նաև ընտանօքը դա ազգի կտոր է։ Անև ընտանիքը եթե սիրի բոլորին դա կլինի լավ ազգ և եթե այդպիսի ազգ լինի նաև կլինի լավ մշակույթ։ Ընտանիքը միշտ մըածում է իրենց հետնորդերին այսինքն երեխաներին կամ թորնիկներին։ Նաև ազգի մեծությանը չպետք է նայել պետք է նաել իրենց ներքին հատկություները։

Վերաբերական բառեր

Առաջադրանքներ

1. Հաստատական վերաբերականներ։

Բարեբախտաբար, արդարև, անշուշտ, միայն, ահավասիկ, ի դեպ,
անպատճառ, ահա,անպայման, իսկապես, իրոք, հիրավի, ո՛չ, չէ՛, գուցե, երևի,
իմիջիայլոց, թերևս, կարծեմ, կարծես, միգուցե, այնուամենայնիվ, մի՞թե, արդյոք,
երանի, ցավոք, նույնիսկ, մանավանդ, մինչև իսկ, գեթ, լոկ, գոնե, կարծես թե,
սոսկ, միայն թե, անկասկած, հապա, մի, համենայն դեպս, այսուհետ։

1. հաստատական— անշուշտ, արդարև, անպայման, իրոք, հիրավի, անկասկած, անպատճառ, իսկապես,
2. գնահատողական— բարեբախտաբար, ցավոք
3. ժխտական- ո՛չ, չէ՛,
4. սաստկական— նույնիսկ, մանավանդ, մինչև իսկ
5. երկբայական— թերևս, կարծեմ, կարծես, միգուցե, արդյոք, կարծես թե,
6. սահմանափակման- միայն թե, սոսկ, գոնե, լոկ, գեթ

2․ Գտի՛ր վերաբերականները.

Մի՞թե վերջին պոետն եմ ես,
Վերջին երգիչն իմ երկրի,
Մա՞հն է արդյոք, թե նի՞նջը քեզ
Պատել, պայծառ Նաիրի։

Վտարանդի, երկրում աղոտ,
Լուսեղ, քեզ եմ երազում,
Եվ հնչում է, որպես աղոթք
Արքայական քո լեզուն։

Հնչում է միշտ խոր ու պայծառ,
Եվ խոցում է, և այրում,
Արդյոք բոցե վարդե՞րդ են վառ,
Թե՞ վերքերն իմ հրահրուն։

Ահով ահա կանչում եմ քեզ
Ցոլա, ցնորք Նաիրի՛, —
Մի՞թե վերջին պոետն եմ ես,
Վերջին երգիչն իմ երկրի…

3. Տրված վերաբերականները գրի՛ր ըստ կազմության՝ գոնե, նույնիսկ, իբր, անպատճառ, իբրև թե, ահա, կարծես թե, բարեբախտաբար։

Պարզ-գոնե, իբր, ահա
բարդ-նույնիսկ, իբրև թե, կարծես թե
ածանացավոր-նույնիսկ, անպատճառ,
բարդածանցավոր-բարեբախտաբար

4. Կետադրի՛ր տրված նախադասությունները։

Իրոք, նրան չէր հաջողվել, որևէ աշխատանք գտնել: Ոչ, դա միայն ինձ է վերաբերում: Ընկերս, անշուշտ միշտ ինձ հետ է: Արդյոք, լուծում ունի այս հարցը:

5. Գտի՛ր վերաբերականները, նշի՛ր տեսակը: 

Իմ ուզածի պես էլ եղավ: Իհարկե իմ սրտով է այդ պատմությունը: Գեթ մի բառ ասա, մի բան խոսիր: Ցավոք, մեզնից ոչինչ կախված չէր: Թերևս այս մասին նորից խոսենք: Այդ պատմությունը, ո՛չ, չի կարող որևէ դեր ունենալ: 
Ցավոք-գնահատողական, գեթ-սահմանափակման, թերևս-երկբայական, ոչ-ժխտական։

5. Հարցերին պատասխանի՛ր վերաբերականների միջոցով։

1. Դու վստահո՞ւմ ես ընկերներիդ:
Իհարկե վստահում եմ։
2. Գո՞հ ես  տանն անցկացրածդ օրերից:
Իհարկե գոհ եմ։
3. Համացանցը քեզ օգնո՞ւմ է:
Իհարկե օգնում է։

Ձայնարկություն

Առաջադրանքներ

1. Տրված նախադասություններում ընդգծի՛ր ձայնարկությունները:
— Փի՜շտ, հեռու գնա ափսեի մոտից:
— Ուխա՛յ, հաճելի է այս ջուրը խմելը:
— Հե՜յ, որտեղ եք:

2. Ձայնարկությունների շարքերի դիմաց գրի՛ր տեսակը, նշի՛ր՝ ինչ են արտահայտում:
Ա.Է՜յ, Էհե՛յ, ծո՜, ա՜, փի՜շտ, տո՜… —Կոչական 
Բ. ա՛խ, վո՛յ, ո՛ւխ, օ՛, օ՛յ, ջա՛ն, պա՛հ… —Զգացական 
Գ.ծի՛վ-ծի՛վ, ծուղրուղո՜ւ,խը՜շշ, բը՛զզ, ճը՛ռռ —Նմանաձայնական

3. Գրի՛ր տրված ձայնարկությունների կազմությունը՝ ա՛խ, վա՛յ, վա՛յ-վա՛յ, հե՜յ վախ, բը՛զզ, ջա՛ն:

Պարզ- ա՛խ, վա՛յ, բը՛զզ, ջա՛ն:

Բարդ- վա՛յ-վա՛յ, հե՜յ վախ:

4. Կետադրի՛ր նախադասությունները.

1. Այ մարդ, ի՞նչ ենք անելու:

2. Հեյ , ուր եք գնում:

3. Օ ինչպե՞ս, մինչև հիմա գլխի չէի ընկել:

5․ Գտնե՛լ ձայնարկությունները (առոգանության նշանները
դրված չեն) և խմբավորե՛լ ըստ տեսակների։
Վայ, խշշալ, ձայն տալ, ծուղրուղու, հեյ, հարայ կանչել, ճռռոց, օֆ, քչքչոց,
ծիվ-ծիվ, բզզոց, ախ, վաշ-վիշ, ճռվողյուն, ուխայ, թրըխկ, շրխկոց։

Կոչական  ձայն տալ, հեյ, հարայ կանչել
Զգացական վայ, օֆ, ախ, վաշ֊վիշ, ուխայ
Նմաձայմական խշշալ, ծուղրուղու, ճռռոց, ծիվ֊ծիվ, բզզոց, ճռվողյուն, ուխայ, թրըխկ, շրխկոց։